КОММЕНТАРИЙ КАЗИЗАДА РУМИ И ОСНОВНЫЕ РУКОПИСИ ТРАКТАТА МАХМУДА ИБН МУХАММАДА ИБН УМАРА АЛЬ-ЧАГМИНИ «АЛЬ-МУЛАХХАС ФИ-Л-ХАЙА»
DOI:
https://doi.org/10.47390/SPR1342V4I3Y2024N24Ключевые слова:
сфера планеты, Луна, ее движение, экватор, эклиптика, широта мест, азимут, Земля, экватор, определение киблы, лунные и солнечные годы, письмо насталик, таблицы бедствий.Аннотация
В данной статье научно обоснованы рукописи комментарии Казизады Руми трактата Махмуда ибн Мухаммада ибн Умара Аль-Чагмини «Аль-Мулахас фи-ль-хайа». Комментарий Казизады Руми к трактату Чагмини более совершенен, чем предыдущие комментарии к этому труду, с точки зрения требований точной науки. Он содержит полный текст «Аль-мулахаса», а дополнения Казизады Руми помещены внутри текста и подчеркнуты. В мировых книжных сокровищницах имеется множество рукописей комментария Казизады Руми. Часть из них мы представили в этой статье.
Библиографические ссылки
Собрание восточных рукописей Академии Наук РУз. Т.VI. №4244; №4245. Ташкент. 1967, с. 70-71.
Собрание восточных рукописей Академии Наук РУз. Точные и естественные науки. Ташкент «Фан», 1998. С.248; С.70-71.
Siddiqov X. O‘rta Osiyo, YAqin va O‘rta SHarq olimlarining ishlarida geometriya (XI-XVI asrlar).Toshkent “Fan”,1981. B.199; 180-195 b.
Bo‘riev O., Toshev N. Jaloliddin Manguberdi. - T., Fan, 1999, . 37 b.
Руми Кази-заде. Комментарий на «Компендий Астрономии» Чагмини. Предисловие, перевод с арабского языка, П.Г.Булгакова. - Ташкент «Фан» 1993.С.216 (+Приложение 16 с.).
Матвиевская Г.П., Розенфельд Б.А. Математики и астрономы мусульманского средневековая и их труды (VIII-XVII). Кн. 2. - Москва: Наука, 1983.
Bo‘riev O. Xorazmshohlar-Temuriylar (ilmiy an’analar davomiyligi). Toshkent «Fan», 1999. B.20. 9-16-betlar;
O‘zRFA Sharqshunoslik instituti qo‘lyozmasi, № 1207/III, 124 b-150 b. varaqlar.
Masharipova G.K. Qozizoda Rumiyning Mahmud ibn Umar al-Chag‘miniy “Mulaxxas fi-l-hay’a” astronomik va matematik asariga sharhi. - Res-ka il.am.an.mat. - Xiva, 2002, 56-57-b.
Rudloff G., Hochheim A. Die Astronomie des Mahmud ibn Muhammed ibn ‘Omar al-Cagmini // Zeitschrift der Deutschen Morgenlandischen Geselschaft, Bd.47, 1893. p.213-275.
Masharipova G.K. Mahmud ibn Muhammad al-Chag‘miniyning astronomiyasi. Pedagogik ta’lim. - Toshkent, 2011, 4-soni. - 67-69-betlar.
Lexicon Bibliographicum et Eucyclopaedicum a Mustafa ben Abdallah. Haji Khalfa celebrato compositum. Editit G. Fluegel. - London, 1835-1858.
Masharipova G.K. Mahmud al-Chag‘miniy ilmiy merosi. - XXI asr texnologiyalari. ISSN 2181 - 10-b.
Qodirov M. Mahmud CHag‘miniy//Ma’naviyat yulduzlari. – Toshkent, 1999, 128-bet.
Brockelmann C.Trster Supplement band. - Leiden,1937, p.865;
Brockelmann S. (1868-1956). Geschichte der arabischen Jiteratur. Bd.I, p.624. - Leiden, 1943-1944.
Heinrich Suter (1848-1922). Die Mathematiker und Astronomen der Araber und ihre Werke-AGMW. 10, 1900.
Nallino K. Zu Giagmini‛s Astronomie, Zeitschr. Der Deutsch. Morgenland. Gesselschaft, Bd. 48, 1894, p/120.
George Sarton (1884-1956). Introduction to the histori of Science. 1-3. Baltimore, 1927-1948, 2 nd. 1950. (I; III, 699-700).
Henri Paul Joseph Renaud (1881-1945). Additions et corrections a Suter “Die Mathematiker und Astronomen der Araber”. – ISIS. 18, 1932, 166-183-(p.173 ).
Masharipova G.K. Mahmud al-Chag‘miniy ilmiy merosining Sharq va G‘arb mamlakatlarida o‘rganilishi.- O‘zMU xabarlari – Toshkent, 2019 yil, 1-soni. - 96-99-bb.
O‘rta asrning buyuk kashfiyotlari - xorazmlik matematiklarining ilm-fan taraqqiyotiga qo‘shgan hissalari. Monografiya. - Toshkent: Navro’z nashriyoti, 2021. – 210 b.
Mursalimova G. va Rahimov A. Umumiy astronomiya kursi. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: O‘qituvchi, 1976, 102-b.