MARKAZIY OSIYO XALQLARI ONGI KOGNITIV ASPEKTLARINI SHAKLLANISHINI TIZIMLI TAHLILI
Kalit so'zlar
https://doi.org/10.47390/SPR1342V5I6Y2025N23Kalit so'zlar
gnoseologiya, ong, kognitiv jihatlar, Markaziy Osiyo xalqlari, etnopsixologiya, mental modellar, anʼanaviy tafakkur, bilish, madaniyat, kognitiv antropologiya.Annotasiya
Ushbu maqolada Markaziy Osiyo xalqlarining ong xususiyatlari (Oʻzbekiston va Qozogʻiston misolida) gnoseologik yondashuv prizmasi orqali koʼrib chiqilgan. Muallif diqqatini bilish jarayonlari, tafakkur strategiyalari hamda madaniy omillar taʼsirida shakllanadigan reallikni qabul qilish uslublariga qaratgan. Tadqiqot anʼanaviy dunyoqarash tizimlari — mifologik, diniy va etnofalsafiy tafakkur doirasida shakllangan kognitiv modellarning oʻziga xosligini aniqlashga qaratilgan. Tahlil falsafiy gnoseologiya, kognitiv antropologiya va etnopsixologiya elementlarini birlashtiruvchi tarmoqlararo metodologiyaga asoslangan. Tarixiy va madaniy omillar jamiyatda idrok, tafakkur va oʻzini identifikatsiyalash kabi noyob kognitiv andozalarning shakllanishiga qanday taʼsir qilgani alohida oʻrganiladi. Tadqiqot natijalari mintaqa xalqlarining mental manzaralarini chuqurroq tushunishga yordam beradi hamda zamonaviy gnoseologik tadqiqotlar doirasini kengaytiradi.
Manbalar
1. Гуссерь Э. Кризис европейских наук и трансцендентальная феноменология. –СПб.: Владимир Даль, 2004.
2. Мамардашвили М. Сознание и цивилизация. –М.: Азбука-Аттикус, 2011. -288с.
3. Пиаже Ж. Избранные психологические труды // В.А. Лекторский, В.Н. Садовский, Э.Г. Юдин. – М., 1995.
4. Geertz C. The interpretation of cultures. –N.Y.: Basic Books, Inc., Puhlishers, 1973. -470p.
5. Bruner J. Actual Minds, Possible Worlds. - London : Harvard University Press, 1986. -70p.
6. Luria A. Cognitive Development: Its Cultural and Social Foundations. - London : Harvard University Press, 1976. -175p.
7. Махмудова Г.Т. Предназначения гуманистических идей до исламского периода Центральной Азии// Инновации в технологиях и образовании. Сборник статей участников XII Международной научно-практической конференции. -Том1. -Часть 4. –Кемерово, 2019. –С. 77-82.
8. Урманбетова Ж.К. Культура кыргызов в контексте развития цивилизации. –Диссертация на соискание степени доктора философских наук. -1997.
9. Орынбеков М. С. История философской и общественной мысли Казахстана. — Алматы, 1997; Орынбеков М. С. Основные универсалии тюркского менталитета. // Казахская философия в канун XXI века. (Материалы Республиканской научно-теоретической конференции, посвященной 40-летию Института философии. — Алматы, 1998. — С. 13-15.
10. Масанов Н.Э. Кочевая цивилизация казахов: основы жизнедеятельности номадного общества. Алматы: Социнвест, 1995. — 320 с.
11. Хайрова С.Р. Язык и цивилизация: социально-философский аспект взаимодействия. Автореферат кандидата философских наук 09.00.01. – М., 2003. (https://www.dissercat.com/content/yazyk-i-tsivilizatsiya-sotsialno-filosofskii-aspekt-vzaimodeistviya)
12. Джураева Н.А. Онтологико-гносеологические аспекты развития парадигмы цивилизаций. –Диссертация на соискание степени доктора философских наук (PhD) по философии. –Ташкент, 2022. –С.104.
13. «Рухани жаңғыру»: просто и понятно о главной программе страны. –Электронный ресурс: https://www.nur.kz/kaleidoscope/1904791-ruhani-zhangyru-prosto-i-ponyatno-o-glavnoy-programme-strany/?ysclid=m65e4rov5k478525854. –Дата обращения: 20.01.2025.
14. Мирзиёев Ш.М. Шавкат Мирзиёев: Наш народ велик и мудр. –Электронный ресурс: https://president.uz/ru/lists/view/3314. –Дата обращения: 19.05.2025.