RIVOJLANGAN OʻRTA ASRLAR YOZMA MANBALARIDA QUYI AMUDARYO HAVZASI VA “XORAZM DENGIZI” TOʻGʻRISIDAGI MAʼLUMOTLAR

Mualliflar

  • Allayar Azatov

Kalit so'zlar

https://doi.org/10.47390/SPR1342V5I10Y2025N15

Kalit so'zlar

Quyi Amudaryo, Xorazm vohasi, Xorazm dengizi, Orol dengizi, oʻrta asr yozma manbalari, arxeologik topilmalar, numizmatika, Afrigʻiylar sulolasi, qadimgi Xorazm, Markaziy Osiyo.

Annotasiya

Mazkur maqolada rivojlangan oʻrta asrlar yozma manbalarida Quyi Amudaryo havzasi va “Xorazm dengizi” toʻgʻrisida keltirilgan tarixiy-geografik maʼlumotlar ilmiy tahlil qilinadi. Hududning tabiiy-geografik sharoiti, Xorazm vohasining davlatchilik anʼanalari, ijtimoiy-siyosiy hayoti va iqtisodiy-madaniy aloqalari manbalar asosida oʻrganiladi. Shuningdek, arxeologik topilmalar, epigrafik va numizmatik materiallar asosida Xorazm tarixining qadimgi va ilk oʻrta asrlar davrlari yoritiladi. “Xorazm dengizi” iborasining yozma manbalarda uchrashi va Orol dengizi bilan bogʻliqligi ilmiy jihatdan izohlanadi. Tadqiqot natijalari Xorazmning nafaqat mintaqaviy, balki butun Markaziy Osiyo tarixida alohida oʻrin tutganini koʻrsatadi.

Manbalar

1. Бобоёров Ғ. Илк ўрта аср манбаларида Туркистон атамаси // "Ўзбек халқининг келиб чиқиши, илмий-методологик ёндошувлар, этногенетик ва этник тарих" мавзусидаги республика илмий-назарий семинар материаллари. – Tошкент, 2004. – Б. 40-43; Бобоёров Ғ. “Турон ҳукмдори хоқон” унвонли тангалар // O‘zbekiston tarixi, №3. 2019. B. 3-17.

2. Бобоёров Ғ. Турк хоқонлиги даврида Хоразм // Хоразм тарихи замонавий тадқиқотларда. – Тошкент-Урганч, 2019. – Б. 48-50.

3. Толстов С. П. Древний Хорезм: Опыт историко­археологического исследования. – С. 29, 33; Вайнберг Б. И. Монеты древнего Хорезма. – С. 106-182; Баратов С.Р. Новые данные по археологии Южного Хорезма // Археология Узбекистана. №1 (6), 2013. – Самарканд, 2013. – С. 35.

4. Беруний 1968: 71.

5. МИТТ 1939: 431.

6. Ҳудуд ул­олам (Мовароуннаҳр тавсифи). Форс тилидан таржима‚ сўз боши‚ изоҳлар ва жой номлари кўрсаткичи муаллифи О. Бўриев. – Т.: Ўзбекистон, 2008. – Б. 8.

7. Ҳудуд ул­олам (Мовароуннаҳр тавсифи). Форс тилидан таржима‚ сўз боши‚ изоҳлар ва жой номлари кўрсаткичи муаллифи О. Бўриев. – Б.10

8. Ҳудуд ул­олам (Мовароуннаҳр тавсифи). Форс тилидан таржима‚ сўз боши‚ изоҳлар ва жой номлари кўрсаткичи муаллифи О. Бўриев. – Б. 22.

9. Ибн Ҳавкал. Китоб сурат ал-ард. Мовароуннаҳр. Араб тилидан тарж., изоҳлар муаллифи Ш.С.Камолиддин, масъул муҳаррир Ф.С. Ҳасанов. – Тошкент: «Ўзбекистон миллий энииклопедияси» Давлат илмий нашриёти, 2011. – Б. 38-39.

10. Ибн Ҳавкал. Китоб сурат ал-ард. Мовароуннаҳр. Араб тилидан тарж., изоҳлар муаллифи Ш.С.Камолиддин, масъул муҳаррир Ф.С. Ҳасанов. – Б. 37-38.

11. Толстов С. П. Древний Хорезм: Опыт историко­археологического исследования. – С. 32, 50, 86; Вайнберг Б. И. Монеты древнего Хорезма. – С. 183-185.

12. Вайнберг Б. И. Монеты древнего Хорезма. – С. 100.

13. Вайнберг Б.И. Монеты древнего Хорезма. – С. 100.

14. Толстов, С.П. Монеты шахов древнего Хорезма и древнехорезмийский алфавит // Вестник древней истории. – 1938. – № 4 (5). – С. 120-145; Толстов С. П. Древний Хорезм: Опыт историко­археологического исследования. – М.: Издание МГУ, 1948.

15. Вайнберг Б. И. Монеты древнего Хорезма. ‒ Москва, 1977.

16. Толстов С. П. Древний Хорезм: Опыт историко­археологического исследования. – М.: Издание МГУ, 1948.

17. Ртвеладзе Э. В. Древние и раннесредневековые монеты историко-культурных областей Узбекистана. Т. 1. – Ташкент: Media Land, 2002; Зеймаль Е.В. Монеты раннесредневековой Средней Азии // Археология. Средняя Азия и Дальний Восток в эпоху средневековья. – М., 1999. – С. 192-206; Бирюков Д.В. Монета в жизни народов Трансоксианы. Факты, проблемы, концепция // Нумизматика Центральной Азии, вып. VII. – Т., 2004. – С. 7-19.

18. Артев В. В. Новое имя в нумизматике античного Хорезма. Пятнадцатая всероссийская нумизматическая конференция. Тезисы докладов и сообщений. Ростов-на-Дону, 20–25 апреля 2009 / отв. ред. И.В. Ширяков. М.: Издательство «Нумизматическая литература», 2009. – С. 54-56.

19. Бернштам А. Н. Согдийская колонизация Семиречья // Краткие сообщения о докладах и полевых исследованиях института история материальной культуры. – М. -Л., 1940, №6. – С. 34–43

20. Бернштам А. Н. Тюргешские монеты. – С. 105-111; Зеймаль Э. В. Политическая история Трансоксианы по нумизматическим данным. – Ленинград, 1978; Бурнашева Р. З. Отрар. Отрарский оазис и Южный Казахстан. Нумизматическая исследования по денежному делу южноказахстанских городов VII – XVII вв. – Алма-Ата, 1989; Настич В. Н. Монетные находки с городища Красная Речка (1978-1983 гг.) / Красная Речка и Бурана. Материалы и исследования Киргизской археологической экспедиции. – Фрунзе, 1989; Baratova L. Alttürkische Münzen Mittelasiens aus dem 6. –10. Jh. N. Chr. – P. 219–292.

21. Вайнберг Б. И. Монеты древнего Хорезма. – С. 13, 15.

22. Горин А.Н. Некоторые проблемы истории и нумизматики северной бактрии в свете новых открытий (по материалам монетных находок крепости Узундара) // Культурное наследие Евразии (с древности до наших дней). Сборник научных статей. Алматы: Институт археологии им. А. Х. Маргулана, 2016. – C. 252-341.

23. Горин А. Н. Кушанские монеты из Бухарского оазиса // Бухарский оазис и его соседи в дрвености и средневековье. Труды государственного эрмитажа LXXV. – Санкт-Петербург, 2015. – 53-62.

24. Vondrovec K. Coinage of the Iranian Huns and their successors from Bactria to Gandhara (4 th to 8 th century СЕ). Vol. I. Edited by Alram M And Lerner J. A. – Wien, 2014; Пугаченкова Г.А., Ртвеладзе Э.В. Северная Бактрия – Тохаристан. Очерки истории и культуры древность и средневековье. – Ташкент, 1990. – С. 129-131.

25. Сулейманов Р. Х. Древный Нахшаб. – С. 290.

##submission.downloads##

Yuborilgan

2025-10-11

Nashr qilingan

2025-10-12

Qanday ko'rsatish

Azatov, A. (2025). RIVOJLANGAN OʻRTA ASRLAR YOZMA MANBALARIDA QUYI AMUDARYO HAVZASI VA “XORAZM DENGIZI” TOʻGʻRISIDAGI MAʼLUMOTLAR. Ижтимоий-гуманитар фанларнинг долзарб муаммолари Актуальные проблемы социально-гуманитарных наук Actual Problems of Humanities and Social Sciences., 5(10), 91–99. https://doi.org/10.47390/SPR1342V5I10Y2025N15