SOCIAL AND POLITICAL ACTIVITIES MUHAMMAD SHARIFJAN MAKHDUM SADRI ZIYO
DOI:
https://doi.org/10.47390/SP1342V3I10Y2023N05Keywords:
Amir Abdulahad, work of a judge, Tesha Khoja, “Yosh Bukhoroliklar”, kazikalon, manifesto, reform, Karshi, Shakhrisabz.Abstract
Among the officials who actively participated in the socio-political processes taking place in the Bukhara Emirate at the beginning of the 20th century, Sharifzhan Sadri Zia occupied an important place; he had a great reputation among the people as a truthful judge of his time. Fair decisions and verdicts based on Sharia provisions regarding complaints in provinces and districts did not guarantee that Sadri Zia would always stand firm in his position. Also during his career, Sadri Zia did significant work as a supporter of the independence and freedom of the Bukhara Emirate. Of course, Sadri Zia was not part of the Bukhara Jadids, but he always supported their activities as a sympathizer.
References
Эдвард Оллворт. Современные узбеки. Часть 2. 2019. –С.81.
Хўжаев Ф. Бухоро инқилобининг тарихига оид материаллар. –Т.:Фан, 1997. –Б. 63.
Фитрат Абдурауф. Мунозара. –Б.143-144.
The Personal History of a Bukharan Intellectual: The Diary of Muhammad Sharif-I Sadr-I Ziya [Brill`s Inner Asian Library, 9], Translated from the Original Manuscript by Rustam Shukurov, with an Introductory Study and Commentaries by Muhammadjon Shakuri, Project Direktor Shahrbanou Tadjbaksh, Editor, English Language Edition Edward A. Allworth Leiden, 2004. Р. 142-143.
Хайрабод тумани қозилиги олти ой давом этади (1893 йил 9 майдан 29 октябргача).
Янгиқўрғон вилояти қозилиги ўн тўққиз ой давом этади (1893 йил 29октябр - 1895 йил 24 апрел).
Пешкўҳ тумани қозилиги биринчи маротаба ўн етти ой давом этган (1895 йил 21 сентябр – 1897 йил 13 феврал). Иккинчи бор 1906 йил 5 ноябр – 1908 йил январ ойига қадар.
Хатирчи вилояти қозилиги ўн тўққиз ой давом этади (1897 йил феврал – 1898 24 сентябр)
Ком-и Абу Муслим (Вағонзе) туманида биринчи маротаба 1900 14 июндан 1900 йил 17 октябргача, иккинчи маротаба эса 1904 йил 3 октябрдан 1905 йилнинг августига қадар фаолият олиб боради.
1900 йил 17 октябрда Чоржўй вилояти қозилигига тайинланади ва Судур унвони берилади. Ушбу вилоятда ўн бир ой, яъни 1901 йил 5 сентябрга қадар фаолият кўрсатади. Иккинчи бор 1913 йил май – 1916 йил феврал ойига қадар қозилик қилган.
Карки вилояти қозилиги 1902 йил 13 май – 1904 йил октябрга қадар давом этади.
Комот – Вобкентнинг эски номи, Бухородан шимоли-шарқда 25 км масофада жойлашган туман. Ушбу туман қозилиги 1905 йил 8 август – 1906 йил 7 январга қадар давом этган.
Биринчи маротаба 1909 йил 4 феврал – 1910 йил 25 январга қадар. Иккинчи маротаба 1918 йил баҳоридан – 1919 йил 5 сентябрга қадар давом этган.
Биринчи маротаба 1910 йил 25 январ – 1912 йил 24 августга қадар. Иккинчи маротаба 1916 йил феврал – 1917 йил 27 мартга қадар. Учинчи бор 1917 йил 10 октябр – 1918 йил баҳор. Тўртинчи маротаба 1919 йил 5 сентябр – 1920 йил сентябр
1912 йил 24 август (шу куни Садр унвонини ҳам олади) – 1913 йил май
Тарихдан маълумки, қозилар фақат ҳукмдорлар томонидан тайинланган. Уларга шариат қоидаларини билиш, адолат тарафдори бўлиш, ҳуқуқ ва муомала лаёқатига эга бўлиш, озод бўлиш ва ақли расо бўлиш каби талаблар қўйилган. Бурҳониддин Марғинонийнинг “Ал-Ҳидоя” асарида ёзилишича, қозилик мусулмон бўлмаган шахсларга, қуллар ва чўриларга, туҳматчиликда айбланган шахсларга, оғир жиноят содир этганларга ҳамда вояга етмаганларга ман этилган.
Балжувоний Муҳаммад Али. Тарихи Нофеий. –Б.28-29.
ЎзМА, Ф.И-126. 1 тавсиф, 51-йиғма жилд.
Садри Зиё. Рўзнома //ЎзР ФА Шарқшунослик институти, қўлёзма. №2277. 50 б, 52 б вв.
Садри Зиё. Наводири Зиёия. –Тошкент, 2017. –Б. 119-122.
Шукурий М. Садри Бухоро. –Душанбе, 2005. –С. 145.
Садри Зиё. Рўзнома. -Теҳрон, Маркази аснод ва хадамоти пажўҳиши, 1382. –с. 184.
Айний Садриддин. Таърихи инқилоби Бухоро. –Б.152-153
Эсанова Ш. Садри Зиёнинг «Рўзнома» асари тарихий манба сифатида. //Ўзбекистон тарихи, 2001. №2.
Айни Садриддин. Таърихи инқилоби Бухоро. –Б. 163.
Муҳаммад Саид Балжувоний. Тарихи Нофеий. /Тожик тилидан таржима, сўз боши ва изоҳлар муаллифлари Шодмон Воҳидов, Зоир Чориев. –Тошкент, 2001. –Б. 45.
Мирза Салимбек. Тарих-и Салими. –Ташкент: Академия, 2009. –С.81.
Вохидов Ш., Чориев З. Садр-и Зия и его библиотека. – Т., 2007. -С.18.
Ўзбекистон тарихи (1917-1991 йиллар). Биринчи китоб. –Тошкент, 2019. –Б. 99.
Шукуров М. Шаммае аз рўзгори Садри Зиё. Наводири Зиёия. –Душанбе, 1991. –С. 118.
Абдурауф Фитрат ушбу воқеа 1916 йилда содир бўлган дея икки йилга адашади. Бироқ Садри Зиёдан фарқли ўлароқ, ғалаённи келтириб чиқарган сабабларни кўрсатиб ўтади. (Давраи ҳукмронии Амир Олимхон. –Б. 31.
