ОБЩЕСТВЕННО-ПОЛИТИЧЕСКАЯ ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ МУХАММАДА ШАРИФДЖАНА МАХДУМА САДРИ ЗИЯ

Авторы

  • Дилноза Янгибоева

DOI:

https://doi.org/10.47390/SP1342V3I10Y2023N05

Ключевые слова:

Амир Абдулахад, работа судьи, Теша Ходжа, «Ёш Бухороликлар», казикалон, манифест, реформа, Карши, Шахрисабз.

Аннотация

Среди чиновников, активно участвовавших в общественно-политических процессах, происходивших в Бухарском эмирате в начале XX века, Шарифжан Садри Зия занимал важное место, он имел большую репутацию в народе как правдивый судья его время. Справедливые решения и вердикты, основанные на положениях шариата относительно жалоб в провинциях и районах, не гарантировали, что Садри Зия всегда будет твердо стоять на своей позиции. Также за свою карьеру Садри Зия вел значительную работу как сторонник независимости и свободы Бухарского эмирата. Конечно, Садри Зия не входил в состав бухарских джадидов, но всегда поддерживал их деятельность как сочувствующий.

Библиографические ссылки

Эдвард Оллворт. Современные узбеки. Часть 2. 2019. –С.81.

Хўжаев Ф. Бухоро инқилобининг тарихига оид материаллар. –Т.:Фан, 1997. –Б. 63.

Фитрат Абдурауф. Мунозара. –Б.143-144.

The Personal History of a Bukharan Intellectual: The Diary of Muhammad Sharif-I Sadr-I Ziya [Brill`s Inner Asian Library, 9], Translated from the Original Manuscript by Rustam Shukurov, with an Introductory Study and Commentaries by Muhammadjon Shakuri, Project Direktor Shahrbanou Tadjbaksh, Editor, English Language Edition Edward A. Allworth Leiden, 2004. Р. 142-143.

Хайрабод тумани қозилиги олти ой давом этади (1893 йил 9 майдан 29 октябргача).

Янгиқўрғон вилояти қозилиги ўн тўққиз ой давом этади (1893 йил 29октябр - 1895 йил 24 апрел).

Пешкўҳ тумани қозилиги биринчи маротаба ўн етти ой давом этган (1895 йил 21 сентябр – 1897 йил 13 феврал). Иккинчи бор 1906 йил 5 ноябр – 1908 йил январ ойига қадар.

Хатирчи вилояти қозилиги ўн тўққиз ой давом этади (1897 йил феврал – 1898 24 сентябр)

Ком-и Абу Муслим (Вағонзе) туманида биринчи маротаба 1900 14 июндан 1900 йил 17 октябргача, иккинчи маротаба эса 1904 йил 3 октябрдан 1905 йилнинг августига қадар фаолият олиб боради.

1900 йил 17 октябрда Чоржўй вилояти қозилигига тайинланади ва Судур унвони берилади. Ушбу вилоятда ўн бир ой, яъни 1901 йил 5 сентябрга қадар фаолият кўрсатади. Иккинчи бор 1913 йил май – 1916 йил феврал ойига қадар қозилик қилган.

Карки вилояти қозилиги 1902 йил 13 май – 1904 йил октябрга қадар давом этади.

Комот – Вобкентнинг эски номи, Бухородан шимоли-шарқда 25 км масофада жойлашган туман. Ушбу туман қозилиги 1905 йил 8 август – 1906 йил 7 январга қадар давом этган.

Биринчи маротаба 1909 йил 4 феврал – 1910 йил 25 январга қадар. Иккинчи маротаба 1918 йил баҳоридан – 1919 йил 5 сентябрга қадар давом этган.

Биринчи маротаба 1910 йил 25 январ – 1912 йил 24 августга қадар. Иккинчи маротаба 1916 йил феврал – 1917 йил 27 мартга қадар. Учинчи бор 1917 йил 10 октябр – 1918 йил баҳор. Тўртинчи маротаба 1919 йил 5 сентябр – 1920 йил сентябр

1912 йил 24 август (шу куни Садр унвонини ҳам олади) – 1913 йил май

Тарихдан маълумки, қозилар фақат ҳукмдорлар томонидан тайинланган. Уларга шариат қоидаларини билиш, адолат тарафдори бўлиш, ҳуқуқ ва муомала лаёқатига эга бўлиш, озод бўлиш ва ақли расо бўлиш каби талаблар қўйилган. Бурҳониддин Марғинонийнинг “Ал-Ҳидоя” асарида ёзилишича, қозилик мусулмон бўлмаган шахсларга, қуллар ва чўриларга, туҳматчиликда айбланган шахсларга, оғир жиноят содир этганларга ҳамда вояга етмаганларга ман этилган.

Балжувоний Муҳаммад Али. Тарихи Нофеий. –Б.28-29.

ЎзМА, Ф.И-126. 1 тавсиф, 51-йиғма жилд.

Садри Зиё. Рўзнома //ЎзР ФА Шарқшунослик институти, қўлёзма. №2277. 50 б, 52 б вв.

Садри Зиё. Наводири Зиёия. –Тошкент, 2017. –Б. 119-122.

Шукурий М. Садри Бухоро. –Душанбе, 2005. –С. 145.

Садри Зиё. Рўзнома. -Теҳрон, Маркази аснод ва хадамоти пажўҳиши, 1382. –с. 184.

Айний Садриддин. Таърихи инқилоби Бухоро. –Б.152-153

Эсанова Ш. Садри Зиёнинг «Рўзнома» асари тарихий манба сифатида. //Ўзбекистон тарихи, 2001. №2.

Айни Садриддин. Таърихи инқилоби Бухоро. –Б. 163.

Муҳаммад Саид Балжувоний. Тарихи Нофеий. /Тожик тилидан таржима, сўз боши ва изоҳлар муаллифлари Шодмон Воҳидов, Зоир Чориев. –Тошкент, 2001. –Б. 45.

Мирза Салимбек. Тарих-и Салими. –Ташкент: Академия, 2009. –С.81.

Вохидов Ш., Чориев З. Садр-и Зия и его библиотека. – Т., 2007. -С.18.

Ўзбекистон тарихи (1917-1991 йиллар). Биринчи китоб. –Тошкент, 2019. –Б. 99.

Шукуров М. Шаммае аз рўзгори Садри Зиё. Наводири Зиёия. –Душанбе, 1991. –С. 118.

Абдурауф Фитрат ушбу воқеа 1916 йилда содир бўлган дея икки йилга адашади. Бироқ Садри Зиёдан фарқли ўлароқ, ғалаённи келтириб чиқарган сабабларни кўрсатиб ўтади. (Давраи ҳукмронии Амир Олимхон. –Б. 31.

Загрузки

Опубликован

2023-10-17

Как цитировать

Янгибоева, Д. (2023). ОБЩЕСТВЕННО-ПОЛИТИЧЕСКАЯ ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ МУХАММАДА ШАРИФДЖАНА МАХДУМА САДРИ ЗИЯ. Ижтимоий-гуманитар фанларнинг долзарб муаммолари / Актуальные проблемы социально-гуманитарных наук / Actual Problems of Humanities and Social Sciences., 3(10). https://doi.org/10.47390/SP1342V3I10Y2023N05