MADANIYATGA XOS ELEMENTAR VA SEMANTIK NOANIQLIKLARNING TARJIMA JARAYONIDAGI MURAKKABLIGI
Kalit so'zlar
https://doi.org/10.47390/SPR1342V5I6Y2025N56Kalit so'zlar
semantik muammolar, interlingval, intralingval noaniqlik, madaniyatga xos element (CSI), koʻchirish (transference), tabiiylashtirish (naturalizatsiya), funksional ekvivalent.Annotasiya
Tarjima bu faqat soʻzlarni bir tildan boshqasiga oʻgirish bilan cheklanmaydigan koʻp qirrali jarayondir. Ushbu jarayondagi eng murakkab muammolardan biri – bu madaniyatga xos boʻlgan tushunchalar (CSI – Culture-Specific Items) tufayli yuzaga keladigan semantik tafovutlardir. Bunday tushunchalar manba madaniyatiga chuqur ildiz otgan boʻlib, ularni tarjima qilishda til va madaniyat oʻrtasidagi farqlarni yengib oʻtish katta qiyinchilik tugʻdiradi. Ushbu tadqiqot CSIni tarjima qilishdagi murakkabliklarni tahlil qiladi hamda madaniy farqlar, konnotativ maʼnolar va toʻgʻridan-toʻgʻri ekvivalentlarning yoʻqligi kabi muammolarni yengib oʻtishda qoʻllaniladigan strategiyalarni koʻrib chiqadi. Bundan tashqari, ushbu maqola leksik noaniqlik masalasiga ham toʻxtalib, soʻz koʻpmaʼnoliligi (polisemiy) va homonimiyaning tarjima qarorlariga qanday taʼsir qilishini oʻrganadi. Nazariy modellar va amaliy yondashuvlar tahlili orqali tadqiqot semantik talqinning kognitiv va madaniy omillariga eʼtibor qaratadi. Dinamik ekvivalentlik va Skopos nazariyasi kabi tarjima nazariyalari asosida maqola til va madaniyatning maʼnodagi rolini tushunish muhimligini taʼkidlaydi. Oxir-oqibat, ushbu tadqiqot tarjimonlarning til va madaniyat murakkabliklarida qanday yoʻl tutishini, maʼnoni asrash bilan birga uni maqsadli auditoriya ehtiyojlariga moslashtirish usullarini chuqurroq anglashga hissa qoʻshishni maqsad qiladi.
Manbalar
1. Abdelaal, N., & Abdelaal, N. (2020). Lexical and Semantic Problems in Translation. Translation between English and Arabic: A Textbook for Translation Students and Educators, 95-120.
2. Aixela, J. F. (1996). Culture-specific items in translation. In R. Alvarez & M. Carmen-Africa Vidal (Eds.), Translation, power, subversion (pp. 52–78). Multilingual Matters.
3. Baker, M. (1992). In other words: A coursebook on translation. Routledge.
4. Blažytė, D., & Liubinienė, V. (2016). Culture-specific items (CSI) and their translation strategies in Martin Lindstrom’s Brand Sense. Studies about languages, (29), 42-57.
5. Daghoughi, S., & Hashemian, M. (2016). Analysis of Culture-Specific Items and Translation Strategies Applied in Translating Jalal Al-Ahmad's" By the Pen". English language teaching, 9(4), 171-185.
6. Eco, U. (2011). Confessions of a young novelist. Harvard University Press.
7. Gudavičius, A. (2009). Translation of culture-bound terms: Some theoretical and practical aspects. Kalbotyra, 61(3), 93–100.
8. Leech, G. (1974). Semantics. Penguin Books.
9. Newmark P. A textbook of translation. – 2003.
10. Ochilov Ergash. Tarjima nazariyasi va amaliyoti (o’quv qo’llanma).-T.,2012.4b
11. Radzievska, O. V. (2020). The Lexical and Semantic Problems of Translation and the Ways of Their Solving. НАУКОВИЙ ВІСНИК МІЖНАРОДНОГО ГУМАНІТАРНОГО УНІВЕРСИТЕТУ, 119.
12. Resmiyati, R. (2020, November 5). The distinction between polysemy and homonymy on lexical ambiguity.
13. Translation Theory and Practice. Compiled by Dr. Farida Repelita Waty Kembaren, M.Hum
14. Yule, G. (1985). The study of language. Cambridge University Press.
15. Zoya Proshina.Theory of translation (English and Russian).Vladivostok Far Eastern University Press 2008.
