IKKINCHI MASHRUTIYAT JARAYONIDA JÖN TURKLAR HARAKATI VA RESPUBLIKA G‘OYALARINING SHAKLLANISHI
Kalit so'zlar
https://doi.org/10.47390/SPR1342V5I10Y2025N17Kalit so'zlar
Jön turklar, Ikkinchi Mashrutiyat, Turkchilik, Islomchilik, Usmonlichilik.Annotasiya
Fransuz inqilobidan meros boʻlib qolgan erkinlik, tenglik va konstitutsiyachilik gʻoyalari gʻarbga xos boʻlmagan jamiyatlarga ham taʼsir koʻrsatgan va bu jamiyatlarda millatchilik harakatlarining jadallashishiga sabab boʻlgan. Usmonli imperiyasida esa ushbu gʻoyalar tarqalishi va muhokamasi, ayniqsa Ikkinchi Mashrutiyat davrida, yaʼni imperiyaning parokandalik xavfi kuchaygan bir davrda koʻzga tashlanadi. Bu davr Usmonlini saqlab qolish uchun yechimlar izlanuvchi bosqich boʻlib xizmat qilgan. “Bu davlat qanday qutqariladi?” degan savolga javob izlovchi faol kuchlarning asosiy qismini Ikkinchi Abdulhamid siyosatiga qarshi chiqqan Jön turklar tashkil etgan. Parlamentar tizim, tenglik, erkinlik va ozodlikni talab qilgan bu harakat vakillari sultonga nisbatan keskin muxolif pozitsiyani egallab, yakunda parlament tizimining qayta tiklanishiga erishganlar. Mazkur maqolada Usmonli davlatining soʻnggi davrida paydo boʻlgan Jön turklar harakatining kelib chiqishi va maqsadlari oʻrganilgan, shuningdek, ushbu harakatning eng muhim siyosiy natijasi boʻlgan Ikkinchi Mashrutiyatning eʼlon qilinishi va bu qaror ortidan yuzaga kelgan siyosiy hamda ijtimoiy jarayonlar ham tahlil qilingan.
Manbalar
1. Berkes, N. (2005). Türkiye’de Çağdaşlaşma (A. Kuyaş, Tarjimasi). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
2. Tunaya, T. Z. (1995). Türkiye’de Siyasal Partiler 1859-1952. İstanbul: Arba Yayınları.
3. Açıkgöz, Ö. (2013). Osmanlı Modernleşmesi. Ankara: Elips Kitap.
4. Baydur, M. (2004). Kemalizm ve Değişen Paradigma. İstanbul: İlk Yayınları.
5. Mardin, Ş. (1999). Jön Türklerin Siyasi Fikirleri 1895-1908. İstanbul: İletişim Yayınları.
6. Zürcher, E. J. (2010). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi (Y. Saner, Tarjimasi). İstanbul: İletişim Yayınları.
7. Karakaş, M. (2008). II. Meşrutiyet Dönemi Fikir Hareketleri, H. Akkurt & A. Pamuk (Tahr.), Yüzüncü Yılında II. Meşrutiyet ichida (s. 65-102). İstanbul: Pınar Yayınları.
8. Vatandaş, C. (2008). Türkiye’nin Batılılaşma Süreci ve II. Meşrutiyet’i Hazırlayan Şartlar, H. Akkurt & A. Pamuk (Tahr.), Yüzüncü Yılında II. Meşrutiyet ichida (s. 11-65). İstanbul: Pınar Yayınları.
9. Timur, T. (2010). Uluslaşma Süreci, İttihatçılık ve Devrim, S. Akşin, S. Balcı & B. Ünlü (Tahr.), 100. Yılında Jön Türk Devrimi ichida (s. 39-60). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
10. Çetinkaya, Y. D. (2009). 1908 Devrimi ve Toplumsal Seferberlik, II. Meşrutiyeti Yeniden Düşünmek ichida (s. 13-23). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
11. İnalcık, H. (2010). II. Meşrutiyet: Anayasa Rejimi Geliyor, Cumhuriyet Yolu Açılıyor, S. Akşin, S. Balcı & B. Ünlü (Tahr.), 100. Yılında Jön Türk Devrimi ichida (s. 3-10). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
