QADIMGI TURKIYLARDA DAVLATCHILIK ANʼANALARI
Kalit so'zlar
https://doi.org/10.47390/SPR1342V5SI9Y2025N02Kalit so'zlar
Turk, davlat, anʼana,toʻra, hukmdorlik, qurultoy, dasht madaniyati, xalq va davlat munosabatlariAnnotasiya
Ushbu maqola qadimgi turk davlatlaridagi siyosiy va ijtimoiy tizimlarni, xususan, toʻra (urf qonunlari), hukmdorlik va qurultoy institutlari orqali davlat-jamiyat munosabatlarini tahlil qiladi. Maqolada turklarning dasht madaniyati va otli koʻchmanchi hayot tarzi, shuningdek, xalqning davlatning shakllanishi va barqarorligidagi oʻrni koʻrib chiqiladi. Tadqiqot natijalari shuni koʻrsatadiki, turk davlatlarida davlatning barpo etilishi va saqlanishi xalq, millat, vatan va suverenlik tamoyillariga tayangan, hukmdor esa ilohiy “qut” orqali legitimlikka ega boʻlgan. Shu bilan birga, qurultoy institutining siyosiy qaror qabul qilish va hukmdorning vakolatini tartibga solishdagi roli alohida ahamiyatga ega boʻlgan. Maqola turk davlat anʼanalari va ularning zamonaviy siyosiy tafakkurga taʼsiri haqidagi ilmiy tadqiqotlar bilan boyitilgan.
Manbalar
1. Acar, O. K. ve Ertek, M. Y. (2019). Türk yönetim tarihinde liyakat. Ankara:Astana Yayınları.
2. Ahmetbeyoğlu, A. (2020). Eski Türklerde kut ve töre bağlamında hükümranlığın hududları. Tarih Dergisi, (71), 29–50.
3. Akcan, A. (2020). Eski Türklerde devlet yönetiminde hâkimiyetin ilahi temelleri. Mecmua, (10), 303–321.
4. Akcan, A. (2024). II. Türk Kağanlığı devlet ideolojisi içerisinde Bilge Tonyukuk. Asya Studies, 8(30), 203–216.
5. Akcan, A. (2025). İslamiyet öncesi Türk devlet yönetiminde kağan ve kurultaylar. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 11(6), 4259–4285.
6. Arslan, M. (1986). Eski Türk devlet anlayışı ve Kutadgu-Bilig. Ondokuz Mayıs University Journal of Education Faculty, 1(1), 100–111.
7. Aslan, E. ve Şahin, M. (2020). Ortaçağ Türk-İslam devletlerinde nevbet. Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (8), 107–144.
8. Aytürk, N. (2014). Türklerde devlet yönetimi ve lider yöneticiler. Ankara: Nobel Yayıncılık.
9. Bedirhan, Y. (2019). İslam öncesi Türk tarihi ve kültürü (6. b.). Konya: Eğitim Yayınevi.
10. Bozkuş, Y. D. (2022). İslamiyet öncesi dönemin Türk kültür ve uygarlığına genel bir bakış. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(1), 335–349.
11. Coşkun, Ö. (2016). Türk yönetim sistemi üzerine kısa bir değerlendirme. The Journal of International Lingual Social and Educational Sciences, 2(2), 126–135.
12. Çandarlıoğlu, G. (2011). Uygur sarayına gelin giden Çinli prensesler ve bunun arkasındaki politik gerçekler. Tarih Dergisi, (28–29), 63–70.
13. Çerçi, F. (2003). Hunlar’da sosyal, siyasi hayat ve devlet-halk ilişkileri. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 59–98.
14. Donuk, A. (2012). T ürklerde ve Moğollarda meclis geleneği. Tarih Dergisi, (52), 1–12.
15. Durmuş, İ. (2008). Eski Türk devletlerinin oluşumunun temel unsurları. Gazi Türkiyat Turkoloji Araştırmaları Dergisi, 1(2), 25–45.
16. Durmuş, İ. (2014). Türk kültür çevresinde kültür adlandırmaları. Gazi Akademik Bakış, (15), 269–298.
17. Erdoğan, A. (2014). İslamiyet’ten önce Türk devletlerinde meclis anlayışı: Toy, kengeş, kurultay örneği. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 39–52.
18. Gömeç, S. Y. (2018). Türk kültürünün ana hatları (4. b.). Ankara: Berikan Yayınevi.
19. Gözler, K. (2011). Devletin genel teorisi (3. b.). Bursa: Ekin Yayınları.
20. Grigoriev, S. (2021). Andronovo problem: Studies of cultural genesis in the Eurasian Bronze Age. Open Archaeology, 7(1), 3–36.
21. Hall, J. A. ve Ikenberry, G. J. (2000). Devlet (Y. O. Alibeygil & M. Şipal, Çev.). Ankara: Doruk Yayınları.
22. Kafesoğlu, İ. (2016). Türk milli kültürü (40. b.). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
23. Kapani, M. (2019). Politika bilimine giriş (58. b.). Ankara: Serbest Akademi.
24. Kovalevskaya, V. B. (2019). Turning points in horse breeding in the Eurasian steppes and the Near East. Archaeology, Ethnology & Anthropology of Eurasia, 47(1), 33–41.
25. Ögel, B. (1955). Uygur devletinin teşekkülü ve yükseliş devri. Belleten, 19(75), 331–376.
26. Özdemir, G. (2009). Batıda ve Türklerde egemenlik kavramı. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (23), 1–11.
27. Pamir, A. (2019). Eski Orta Asya Türk devletlerinde törenin oluşmasında kurultayların rolü. Adalet Dergisi, (62–63), 213–234.
28. Saltuklu, Z. (2019a). Türklerde töre. Ankara Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 2(4), 61–66.
29. Saltuklu, Z. (2019b). Türklerin devlet anlayışı. Ankara Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 2(4), 1–12.
30. Seyitdanlıoğlu, M. (2009). Eski Türklerde devlet meclisi “toy” üzerine düşünceler. Tarih Araştırmaları Dergisi, 28(45), 1–12.
31. Taşağıl, A. (2021). Bozkırların ilk imparatorluğu Hunlar (3. b.). İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
32. Waller, A. M. (1958). Horses and mules and national defense. Washington, D.C.: Office of the Quartermaster General, U.S. Army.
33. Yücel-Batmaz, N. (2018). Türklerde devlet anlayışı. In M. Akçakaya (Ed.), Türk İslam tarihinde yönetim uygulamaları (s. 3–54). Ankara: Gazi Kitabevi.
34. Zabunoğlu, Y. H. (2015). Devlet kuramına giriş. Ankara: İmaj Yayınları.
