VIRTUAL MULKNING HUQUQIY REJIMI: SUI GENERIS YONDASHUV
Kalit so'zlar
https://doi.org/10.47390/SPR1342V5SI10Y2025N59Kalit so'zlar
virtual mulk, raqamli aktivlar, sui generis obyekt, NFT, metaolam, token, raqamli egalik huquqi, MiCA reglamenti, kriptoaktivlar, intellektual mulk, raqamli iqtisodiyot, fuqarolik-huquqiy rejim, raqamli meros.Annotasiya
Bugungi raqamli taraqqiyot sharoitida virtual mulk tushunchasi va uni huquqiy tartibga solish masalasi dolzarb ahamiyat kasb etmoqda. Raqamlashtirish jarayonida iqtisodiyotda huquqiy tartibga toʼliq tushmaydigan, ammo aniq iqtisodiy qiymatga ega boʼlgan yangi mulk obyektlari paydo boʼlmoqda. Metaolam (Metaverse) deb ataluvchi keng qamrovli virtual makon esa ijtimoiy muloqot, biznes, koʼngilochar va taʼlim sohalarida yangi imkoniyatlar yaratishi barobarida, u doirasidagi munosabatlarni huquqiy tartibga solishga doir qator muammolarni keltirib chiqarmoqda. Xususan, virtual mulk va foydalanuvchilarning ushbu mulkka doir huquqlarini himoya qilish borasida yagona yondashuv mavjud emasligi, koʼplab mamlakatlarda virtual mulkning oldi-sotdisi va oʼtkazilishi maxsus huquqiy meʼyorlar bilan tartibga solinmaganligi, sudlar esa oʼyin ishlab chiquvchisi va foydalanuvchi oʼrtasidagi nizolarni koʼrib chiqishda koʼpincha servis majburiyati yoki natural majburiyatlar nazariyasini qoʼllayotgani shular jumlasidan. Ushbu maqolada virtual mulk tushunchasi va uning iqtisodiy-texnik xususiyatlari, virtual obyektlarning fuqarolik-huquqiy tabiati hamda uni mulk huquqi triadasi doirasida talqin qilishdagi muammolar tahlil qilinadi. Shuningdek, virtual mulk va intellektual mulk oʼzaro chegaralanishi, virtual mulkni sui generis obyekt sifatida eʼtirof etish takliflari, metaolamda virtual obyektlarga egalik qilish va ularni meros qilib qoldirish masalalari koʼrib chiqiladi.
Manbalar
1. Сорока Э.Ю. Гражданско-правовое регулирование цифровых финансовых активов // Образование и право. – 2023. – №6. – С. 252–256.
2. Левинзон В.С., Митин Р.К. Правовое регулирование виртуального имущества // Закон и право. – 2020. – №5. – С. 39–42.
3. Новиков И.В. Виртуальная собственность: перспективы регулирования // Вопросы российской юстиции. – 2019. – №1. – С. 789–804.
4. Аюшеева И.З. Гражданско-правовой режим объектов метавселенной, виртуальной и дополненной реальности // Актуальные проблемы российского права. – 2024. – Т.19. – №12. – С. 146–159.
5. Свердліченко В.П. Проблеми правового регулювання відносин в метавсесвіті // Вісник Харківського нац. ун-ту ім. В.Н. Каразіна. Серія «Право». – 2024. – Вип. 38. – С. 124–130.
6. Lopez Rodriguez A.M. Law Applicable to Virtual Real Estate in the Metaverse // Proceedings of the Int. Congress “Towards a Responsible Development of the Metaverse”. – Alicante, 13–14 June 2024. – P. 1–17.
7. Riva G., Wiederhold B.K. What the Metaverse Is (Really) and Why We Need to Know About It // Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking. – 2022. – (June).
8. Yakubov A.N. Virtual property in the digital age: legal nature and regulatory approaches // The American Journal of Political Science Law and Criminology. – 2025. – Vol.7, Issue 07. – P. 29–33.
9. Рузакова О. А., Гринь Е. С. Вопросы защиты интеллектуальной собственности в области технологий виртуальной и дополненной реальности (VR, AR) // Вестник Пермского университета. Юридические науки. — 2020. — № 3. — С. 502–523.
10. Савельев А. И. Правовая природа виртуальных объектов, приобретаемых за реальные деньги в много пользовательских играх // Вестник гражданского права. — 2014. — № 1. — С. 127–150
11. Palka P. Virtual property: towards a general theory. PhD. Florence: European University Institute. 2017. P. 26, 49-53.
12. Fairfield, J.M. (2005). Virtual Property. Boston University Law Review, 85(6), 1047–1102. chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj /https://www.bu.edu/law/journals-archive/bulr/volume85n4/FAIRFIELD.pdf
13. https://uitspraken.rechtspraak.nl/details?id=ECLI:NL:PHR:2012:BQ9251
14. Kevin, Craig & John, Iseoluwa. (2025). Regulating the Metaverse: Emerging Legal Challenges in Virtual Worlds.
15. Rodríguez, Ana. (2024). Towards a Lex Metaversi? The law applicable to virtual real estate in the metaverse. Interactive Entertainment Law Review. 7. 110-121. 10.4337/ielr.2024.02.05.
16. https://decentraland.org/terms/
19. WooJung Jon, Wonsuk Yang, Mapping South Korea’s digital asset regulatory landscape:From criminal code to the recently implemented virtual asset user protection act,Computer Law & Security Review. 2025,ISSN 2212-473X. https://doi.org/10.1016/j.clsr.2025.106140.
21. Kripto-birjada kripto-aktivlar savdolarini amalga oshirish Qoidalari (15.08.2022 yilda ro‘yxatdan o‘tgan, ro‘yxat raqami 3379)
22. Duranske. B. T. Virtual Law. Navigating the Legal Landscape of Virtual Worlds // Chicago. 2008. P, 461
23. Agape, Adriana-Georgiana & Stoenciu, Daniel & Chircu, Cosmin-Constantin. (2024). Virtual Reality (VR), Augmented Reality (AR) and Mixed Reality (MR), A Necessity of The Modern Diving Technology. Land Forces Academy Review. 29. 179-184. 10.2478/raft-2024-0019.





