XORAZM VILOYATIDA EKSPORT NATIJALARI VA REAL SEKTOR RESURSLARI OʻRTASIDAGI KOʻP OʻLCHOVLI BOGʻLIQLIK
Kalit so'zlar
https://doi.org/10.47390/SPR1342V5I12Y2025N17Kalit so'zlar
eksport, kanonik korrelyatsiya tahlili, mintaqaviy iqtisodiyot, investitsiya, mehnat resurslari, diversifikatsiya.Annotasiya
Ushbu tadqiqot 2020–2024-yillar oraligʻida Oʻzbekistonning Xorazm viloyatida eksport koʻrsatkichlari va real sektor resurslari oʻrtasidagi koʻp oʻlchovli bogʻliqlikni oʻrganadi. Avvalgi tadqiqotlar odatda juftlik korrelyatsiyalari yoki chiziqli regressiyalarga qaratilgan boʻlsa-da, ushbu maqolada ikkita oʻzgaruvchan blok: eksport koʻrsatkichlari (eksport hajmi, maqsadli mamlakatlar soni, yillik oʻsish surʼati) va real sektor resurslari koʻrsatkichlari (firmalar soni, xodimlar soni, investitsiya hajmi) oʻrtasidagi strukturaviy kovaryansni aniqlash uchun Kanonik Korrelyatsiya Tahlili (KKT) qoʻllaniladi. Standartlashtirilgan yillik maʼlumotlar va R asosidagi ekonometrik modellashtirishdan foydalangan holda, tahlil shuni koʻrsatadiki, birinchi kanonik oʻlchov umumiy dispersiyaning deyarli toʻliq qismini qamrab oladi (kanonik korrelyatsiya r ≈ 0.997), bu resurslarning kengayishi va eksport natijalari oʻrtasidagi juda kuchli va sinxron bogʻliqlikni koʻrsatadi. Ikkinchi kanonik oʻlchov (r ≈ 0.75) resurslar tarkibi va eksport naqshlaridagi strukturaviy farqlarni aks ettiradi, uchinchi oʻlchov esa statistik jihatdan ahamiyatsiz.
Manbalar
1. Mullor-Sebastián, A. (1983). The Product Life Cycle Theory: Empirical Evidence. Journal of International Business Studies, 14(3), 95–105. http://www.jstor.org/stable/154692
2. Helpman, E., & Krugman, P. R. (1985). Market Structure and Foreign Trade: Increasing Returns, Imperfect Competition, and the International Economy. MIT Press.
3. Porter, M. (1990) The Competitive Advantage of Nations. Free Press, New York.
4. Sherry, R. A., & Henson, R. K. (2005). Conducting and interpreting canonical correlation analysis in personality research: A user-friendly primer. Journal of Personality Assessment, 84(1), 37–48. https://doi.org/10.1207/s15327752jpa8401_09
5. Thompson, B. (2000). Canonical correlation analysis. In L. G. Grimm & P. R. Yarnold (Eds.), Reading and understanding MORE multivariate statistics (pp. 285–316). Washington, DC: American Psychological Association. https://psycnet.apa.org/record/2000-00427-009
6. Hardoon, D. R., Szedmak, S., & Shawe-Taylor, J. (2004). Canonical correlation analysis: An overview with application to learning methods. Neural Computation, 16(12), 2639–2664. https://doi.org/10.1162/0899766042321814
7. Gary Gereffi (2018). Global Value Chains and Development: Redefining the Contours of 21st Century Capitalism. Cambridge University Press.
8. Stefano Ponte, Gary Gereffi, Gale Raj-Reichert (2019). Handbook on Global Value Chains. Edward Elgar Publishing.
9. Abdullayev, Y. (2024). O‘zbekiston eksport salohiyatini oshirishda innovatsion mahsulotlar va texnologik yechimlarning roli. Talqin ilmiy jurnali, 2(4), 45–52. Retrieved from https://scientific-jl.com/tal/article/download/12013/11643/23302
10. Abdurahmonov, Q. (2025). O‘zbekiston Respublikasining eksport salohiyatini oshirishda kichik biznes subyektlari faoliyatini takomillashtirish yo‘llari. Finance, Money and Credit, 4(1), 33–41. https://doi.org/10.5281/zenodo.14976515
11. Zokirova, N. (2024). O‘zbekiston Respublikasining eksport salohiyatini oshirishning asosiy yo‘nalishlari. Oriental Renaissance: Innovative, Educational, Natural and Social Sciences, 4(2), 77–85
12. Xodjayev, B. (2025). Qishloq xo‘jaligi mahsulotlarining eksport salohiyatini oshirish hamda qayta ishlash zanjirini rivojlantirish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining qarori PQ-136-son, 08.04.2025.
13. Холмуротов, Ф. (2023). MINTAQADA AHOLI TURMUSH FARAVONLIGINI OSHIRISHDA QISHLOQ XO'JALIK MAHSULOTLARINI YETISHTIRUVCHI SUBYEKTLAR RO'LINI BAHOLASH. Ижтимоий-гуманитар фанларнинг долзарб муаммолари/Актуальные проблемы социально-гуманитарных наук/Actual Problems of Humanities and Social Sciences, 3(7), 83-91.
14. Xolmurotov, F. (2023). Mintaqada aholi turmush farovonligini oshirishda qishloq xoʻjalik mahsulotlarini yetishtiruvchi subyektlar roli. Актуальные проблемы социально-гуманитарных наук, 3(7), 83-91.
15. Xolmurotov, F. (2025). Xorazm viloyatida eksportni rivojlantirish uchun potensial imkoniyatlar va ularni baholash. YASHIL IQTISODIYOT VA TARAQQIYOT, 3(4).
