LINGVISTIKA VA MADANIYATSHUNOSLIKDA ANTROPOSENTRIZM KONSEPSIYASI

Mualliflar

  • Biybiayim Shamshetova

Kalit so'zlar

https://doi.org/10.47390/SPR1342V5I12Y2025N52

Kalit so'zlar

antropotsentrizm, antropotsentrik paradigma, kognitiv tilshunoslik, lingvokulturologiya, til antropologiyasi, lingvistik shaxs, til va madaniyat, matn va diskurs, funksional-pragmatik yondashuv, interdisiplinarlik.

Annotasiya

Maqolada antroposentrizm konsepsiyasining falsafiy ildizlari va uning tilshunoslik hamda madaniyatshunoslikdagi talqini tahlil qilinadi. Antroposentrizm insonni olam markazi va barcha tadqiqotlarning asosiy mezoni sifatida qaraydigan yondashuv ekanligi asoslanib, bu konsepsiyaning gumanitar fanlarga, xususan, tilshunoslikka kirib kelish bosqichlari koʻrsatib beriladi. Zamonaviy lingvistika doirasida qiyosiy-tarixiy, tizimli-struktural va antropotsentrik paradigmalarning oʻzaro munosabati yoritilib, tilni “insondagi til va tildagi inson” nuqtai nazaridan oʻrganish zarurati taʼkidlanadi. Shuningdek, kognitiv tilshunoslik, lingvokulturologiya, psixolingvistika, sotsiolingvistika va til antropologiyasi kabi yoʻnalishlar antroposentrik paradigma bilan uzviy bogʻliq ekani koʻrsatiladi. Maqolada inson omilining markaziyligi, funksional-pragmatik yondashuv, semantik va kognitiv sentrizm, interdisiplinarlik hamda matn va nutq markazligi antroposentrik yondashuvning asosiy prinsiplari sifatida tahlil qilinib, tilni tafakkur va madaniyat bilan birligida izohlashga xizmat qiluvchi metodologik asoslar yoritiladi.

Manbalar

1. Boslaugh, Sarah E. “Anthropocentrism”. Encyclopedia Britannica, 11 Jan. 2016, https://www.britannica.com/topic/anthropocentrism. Accessed 17 July 2025.

2. Bird, Otto Allen, Duignan, Brian. “Immanuel Kant”. Encyclopedia Britannica, 18 Apr. 2025, https://www.britannica.com/biography/Immanuel-Kant. Accessed 17 July 2025.

3. Седов К.Ф. Дискурс и личность: Эволюция коммуникативной компетенции. – М., 2004. – c. 5.

4. Kozlova T. The Theory of Linguistic Worldview by Wilhelm Von Humboldt and Its Connection with the Culture of Sign Language //2nd International Conference on Arts, Design and Contemporary Education. – Atlantis Press, 2016. – С. 177-180.

5. Sapir E. An introduction to the study of speech //Language. – 1921. – Т. 1. – №. 1. – С. 15.

6. Бодуэн де Куртенэ И.А. Избранные труды по общему языкознанию. — М.: Наука, 1963. – с. 9.

7. Маслова В. А. Современные направления в лингвистике: учебное пособие для студентов вузов, обучающихся по направлению «Филологическое образование» / В. А. Маслова. – Москва: Академия, 2008. – 264, - с. 17.

8. Степанов Ю.С. Изменчивый «образ языка» в науке XX века // Язык и наука конца XX века: сб. статей / под ред. акад. Ю.С.Степанова. – М.: Ин-т языкознания РАН, 1995. – С. 7-34. -c 15.

9. Арутюнова Н. Д. Язык и мир человека / Н. Д. Арутюнова. – Москва: Языки русской культуры, 1999. – 688 с. – c. 3.

10. Humboldt V. fon. The Heterogeneity of Language and Its Influence on the Intellectual Development of Mankind / Wilhelm von Humboldt // Encyclopaedia Britannica. – URL: https://en.wikipedia.org/wiki/Wilhelm_von_Humboldt. – Data obr.: 18.07.2025.

11. Потебня А.А. Мысль и язык: Избранные труды / А. А. Потебня. — Москва: Наука, 1978. — 512 с.; Sapir E. An introduction to the study of speech //Language. – 1921. – Т. 1. – №. 1.; Whorf B. L. Language, mind, and reality //ETC: A review of general semantics. – 1952. – С. 167-188.

12. Гринев‑Гриневич С. В., Сорокина Э. А., Скопюк Т. Г. Основы антрополингвистики: учебное пособие для студентов вузов / С. В. Гринев‑Гриневич, Э. А. Сорокина, Т. Г. Скопюк. – Москва: Академия, 2008. – 128 с. –c. 5.

13. Курбонова Г. М. Болалар нутқининг прагматик хоссалари: филол. фан. доктори дисс. автореферати. – Тошкент: ТОШДЎТАУ, 2018. – Б. 15–16.

14. Ашурова Д.У. Междисциплинарность как основной принцип современной лингвистики // Хорижий филология: тил, адабиёт. – Самарқанд, 2015. – № 3(56). – с. 5-11. –с. 6.

15. Кубрякова, Е.С. Язык и знание. На пути получения знаний о языке. Части речи с когнитивной точки зрения. Роль языка в познании мира/Е.С.Кубрякова. – Москва: Языки славянских культур, 2004. – 560 c. –c. 212.

16. Мир человека в пространстве языка: сб. науч. ст. / отв. ред. М. В. Пименова, О. Н. Морозова, К. Т. Утегенова. – Санкт‑Петербург: Ин‑т иностранных языков СПбГЭУ, 2017. – 368 с. – с. 13.

17. Dialogue (Bakhtin) / M.M.Bakhtin //Wikipedia. – URL: https://en.wikipedia.org/wiki/Dialogue_(Bakhtin) (data obr.: 18.07.2025)

##submission.downloads##

Yuborilgan

2025-12-15

Nashr qilingan

2025-12-15

Qanday ko'rsatish

Shamshetova , B. (2025). LINGVISTIKA VA MADANIYATSHUNOSLIKDA ANTROPOSENTRIZM KONSEPSIYASI. Ижтимоий-гуманитар фанларнинг долзарб муаммолари Актуальные проблемы социально-гуманитарных наук Actual Problems of Humanities and Social Sciences., 5(12), 295–302. https://doi.org/10.47390/SPR1342V5I12Y2025N52