ALISHER NAVOIYNING “ARBA’IN” ASARIDAGI HADISLAR BAYONIDA G‘OYAVIY-BADIIY IFODA MUKAMMALLIGI

Annotasiya

Alisher Navoiy o‘zining boy adabiy merosi hamda karim axloqi bilan nafaqat turkiy xalqlar, balki umuminsoniyat orasida alohida e’tiborga molik bo‘lgan siymo hisoblanadi. Nizomiddin Mir Alisher — barcha asarlarining tub magzida komil inson g‘oyasini targ‘ib qilgan, uning surati-yu siyratini chizib bergan ulkan alloma. Muallifning diniy-irfoniy asarlari haqida ham xuddi shu fikrni aytish mumkin. Hazrat Navoiyning “Arba’in” asari uchun manba bo‘lgan hadislar, avvalo, mazmun-mohiyatiga ko‘ra mutafakkirning butun ijodiga xos bo‘lgan bosh g‘oya — komil inson shaxsini tarbiyalashga qaratilgan bo‘lib, mo‘minlik, muslimlik shartlari, insoniylik mezonlari haqida so‘z yurituvchi sunnati nabaviydir. Muallif “Arba’in”da  hadislarning sanad qismini emas, faqat matnini asliyatda keltirgach, nazmda uning aynan turkiy tarjimasini bermaydi, balki har bir hadisning mazmun-mohiyatini sharhlashga, san’atkorlik bilan undagi ilm-u hikmatning ma’nosini ochib berishga, uni kitobxonga uqtirishga harakat qiladi. Shu bois hadislarning matni she’riy parchalarda turlicha ko‘rinishlarda aks etadi, lekin shoir har bir qit’ada ustalik bilan shakl va mazmun uyg‘unligiga erishadiki, natijada hadisning mazmuniga putur yetmaydi, aksincha, uning mohiyati yanada chuqurroq ochiladi, ma’nosi yorqinroq oydinlashadi, teranroq anglashiladi, ta’sirchanlik bir necha barobar ortadi. Ushbu maqolada mazkur jarayon bir necha misollar tahlili qilingan.