OʻZBEK TILIDA KOʻP MAʼNOLILIK, SINONIMIYA, OMONIMIYA VA ULARNING ELEKTRON TEZAURUSDA AKS ETISHI
Kalit so'zlar
https://doi.org/10.47390/SPR1342V5SI1Y2025N41Kalit so'zlar
koʻp maʼnolilik, sinonimiya, omonimiya, elektron tezаurus, tabiiy tilni qayta ishlash (NLP), WordNet, leksik-semantik munosabatlar.Annotasiya
Ushbu maqolada oʻzbek tilidagi koʻp maʼnolilik (polisemiya), sinonimiya va omonimiya hodisalari tahlil qilinib, ularning elektron tezаurusda aks ettirilish tamoyillari oʻrganiladi. Tadqiqot davomida WordNet tizimi modeli misolida leksik-semantik munosabatlarning tizimlashtirilishi va ularning tabiiy tilni qayta ishlash (NLP) sohasidagi oʻrni aniqlanadi. Polisemantik birliklarning turli kontekstlardagi qoʻllanilishi, sinonimik qatorlarning tasnifi hamda omonimik birliklarning elektron tizimga moslashtirilishi koʻrib chiqiladi. Tadqiqot natijalari oʻzbek tilining elektron tezаurusini yaratish boʻyicha nazariy va amaliy asoslarni shakllantirishga xizmat qiladi.
Manbalar
1. Lyons, J. (1977). Semantics (Vol. 1 & 2). Cambridge University Press.
2. Shchur, G. S., & Potier, B. (1983). Lexical Relations in Linguistics: A Comparative Study. Moscow: Nauka.
3. Nurmonov, A. (2008). O‘zbek tilining leksik-semantik xususiyatlari. Toshkent: Fan.
4. Rasulov, R. (2010). Leksikologiya va semasiologiya masalalari. Toshkent: O‘zbekiston Milliy Ensiklopediyasi.
5. Kreydlin, G. E., & Shmelev, D. N. (1996). Semantics and Pragmatics of Homonyms in Natural Language Processing. Russian Academy of Sciences.
6. Berdiаliyev, A., & Safarova, R. (2015). O‘zbek tilida omonimiya va uning lingvistik o‘rni. Toshkent: Universitet nashriyoti.
7. Miller, G. A., & Fellbaum, C. (1998). WordNet: An Electronic Lexical Database. MIT Press.
8. Princeton University. (2020). WordNet: A Lexical Database for English. Retrieved from https://wordnet.princeton.edu
9. Ermatov, I. R. (2012). Morfem va so‘z yasash satҳlari terminologik tizimi. Toshkent: O‘zbekiston Milliy Universiteti Nashriyoti.
10. Kuzmenko, N. V. (2004). Meronymy in Modern English in the Light of Grammaticalization Theory. Moscow State University.
11. Mustafayeva, S. (2017). Mero-nomik munosabatlar o‘zbek va ingliz tillari misolida. Toshkent: Fan va texnologiya nashriyoti.
12. Fellbaum, C. (Ed.). (1998). WordNet: An Electronic Lexical Database. Cambridge: MIT Press.
13. Oxford University Press. (2021). Oxford Thesaurus of English (4th ed.). Oxford: Oxford University Press.
14. Uzbek National Corpus (2022). ARANEUM_uzbekium: Annotated Corpus of the Uzbek Language. Retrieved from https://araneum.uz
15. Lakoff, G. (1987). Women, Fire, and Dangerous Things: What Categories Reveal about the Mind. University of Chicago Press.
