PAXTAKOR-79 FOJIASI: OʻZBEK FUTBOLINING SSSR OLIY LIGASIDAGI RIVOJLANISH TRAYEKTORIYASIGA TAʼSIRI (1979-1991)
Kalit so'zlar
https://doi.org/10.47390/SPR1342V5SI2Y2025N06Kalit so'zlar
aviahalokat, mahalliy isteʼdodlar, muxlislar psixologiyasi, psixologik travmaAnnotasiya
1979-yil 11-avgustda Dneprodzerjinsk osmonida ikki TU-134 samolyotining toʻqnashuvi natijasida “Paxtakor” futbol jamoasining 17 aʼzosi halok boʻlib, oʻzbek futbolining SSSR oliy ligasidagi rivojlanish trayektoriyasiga chuqur taʼsir koʻrsatdi. Ushbu maqola fojianing 1979-1991-yillar oraligʻidagi qisqa va uzoq muddatli oqibatlarini tahlil qiladi. Tadqiqot “Paxtakor”ning fojia oldidagi muvaffaqiyatlariga (1979-yilda 4 gʻalaba seriyasi, 9:2 hisobida), jamoaning tezkor qayta tashkil etilishiga (SSSR Futbol Federatsiyasining 3 yillik imtiyoz siyosati, 1979-1982 natijalari), shuningdek, uzoq muddatli taʼsirlarga (mahalliy isteʼdodlarning sekin rivojlanishi, oliy ligadagi oʻzbek vakilligining zaiflashuvi) eʼtibor qaratadi. Statistika tahlili, tarixiy hujjatlar va boshqa SSSR jamoalari bilan qiyosiy usullar yordamida fojianing oʻzbek futbolining raqobatbardoshligi, infratuzilmasi va milliy miqyosdagi obroʻsiga taʼsiri baholanadi. Natijalar shuni koʻrsatadiki, “Paxtakor”ning potensial yutuqlari (Yevrokuboklarda ishtirok, SSSR chempionligiga daʼvogarlik) nafaqat yoʻqqa chiqdi, balki fojia oʻzbek futbolchilarining SSSR terma jamoasidagi ishtirokini kamaytirdi va mahalliy yosh isteʼdodlar (masalan, Sirojiddin Bazarov, Ravil Agishev) rivojlanishini sekinlashtirdi. Shu bilan birga, yangi jamoaning 1982-yilda 6-oʻringa erishishi va Andrey Yakubikning eng yaxshi toʻpurar boʻlishi qisman qayta tiklanishni koʻrsatadi, ammo umumiy trayektoriya sezilarli darajada oʻzgardi. Maqola oʻzbek futbolining yoʻqotilgan imkoniyatlarini aniqlab, kelajak tadqiqotlari uchun yoʻnalishlar taklif qiladi.
Manbalar
1. Uzbekistan Still Mourns a Football Generation Lost to Air Crash. Monday, June 25, 2018. http://www.uzbekjourneys.com/2018/06/uzbekistan-mourns-football-generation-lost-to-air-crash-part-1.html
2. Nazirov B.S. O‘zbekistondа ommаviy sport o‘yinlаri tаrixi (sportning futbol turi misolidа). – T.: “Bekshox print servis”, 2025. – 151 b.
3. Kris Riklton. Uzbekistan still mourns a soccer generation lost to air crash. Jun 12, 2018. https://eurasianet.org/uzbekistan-still-mourns-a-soccer-generation-lost-to-air-crash
4. Imomxo'jaev A. Moziyga qaytib... Erkaklar yig'laganda. 2024-yil 11-avgust. https://championat.asia/oz/news/moziyga-qaytib-erkaklar-yiglaganda-2.
5. Nurmatov Sh. "Paxtakor-79" aviahalokatining yangi tafsilotlari. 2024-yil 11-avgust. https://championat.asia/oz/news/paxtakor-79-aviahalokatining-yangi-tafsilotlari-2
6. Bektemirov A. Mixail Anning o'g'li Dmitriy An bilan suhbat materiallari. 2024-yil 11-avgust. https://championat.asia/oz/news/otam-sssr-milliy-terma-jamoasi-safida-aqsh-safaridan-qaytganida-otamni-oilamiz-bilan-aeroportda-kutib-olgan-edik-osha-voqeani-yaxshi-eslayman-afsonaviy-mixail-anning-ogli-dmitriy-an-bilan-intervyu
7. Imomxo'jaev A. 44 yillik ayriliq: "Paxtakor-79"ni xotirlab. 2023-yil 11-avgust. https://championat.asia/oz/news/44-yillik-ayriliq-paxtakor-79ni-xotirlab
8. Yoshlik jurnali. 1989 yil sentyabr soni.
9. Sovetskiy sport. 1979 yil, 18 avgust soni.
10. Pereturin V. «Sovetskiy sport», 1978 yil 20 avgust soni.
