ABU ALI IBN SINO IRFONIY QARASHLARI: «TAʼBIRI MANZIL» ASARI MISOLIDA
Kalit so'zlar
https://doi.org/10.47390/SPR1342V5I10Y2025N32Kalit so'zlar
Tasavvuf, ezgulik, haqiqat, estetika, inson, “Dunyoviy Hikmat”, “Tadbiri Manzil”, botiniy goʻzallik, iyerarxiya, ishq, hikmat, botiniy olam, ruh, ilohiy substansiya.Annotasiya
Ibn Sinoning soʻzlariga koʻra, bu fazilatlar bilan taʼminlangan inson hayoti yaxshi va foydali boʻladi. Ushbu fazilatlar qush va salohiyatning asosi boʻlib xizmat qiladi va mukammal tarbiya, olijanob kayfiyat va koʻnikmalar bilan birga goʻzallik, joziba va inoyat manbai hisoblanadi. Inson goʻzalligiga bagʻishlangan bu muazzam madhiya Ibn Sinoning “Dunyoviy Hikmat” (“Tadbiri manzil”) asarida alohida ifoda topadi. Uning insonning tashqi va ishki goʻzalligini tavsiflashga bagʻishlangan quyidagi soʻzlari uning barcha estetik baholarining yetakchisidir. Ibn Sinoga koʻra, insonning ichki dunyosi, uning goʻzalligi bevosita intellektual va axloqiy tabiatidan kelib chiqadi. Barcha fazilatlar doirasi aqlning oʻzi, aql va sezgi bilan toblanadi, bu orqali inson tabiatning eng mukammal va eng oliy mavjudotiga aylanadi. Oliy qudratli Yaratuvchi, — deb taʼkidlaydi olim, — insoniyatga oʻzining yaxshi xususiyatlarini ato yetdi, shu tufayli insonning koinotdagi oʻrni, uning yaratganlarning koʻpligi bilan taqqoslaganda, yanada yuksak va afzalroq boʻldi. Mazkur imtiyoz tufayli inson oʻz mohiyatida tabiat mavjudotlarining eng mukammaliga, tana tarkibida esa mavjudotlarning eng uygʻuniga aylanib, eng goʻzal mavjudotga aylandi. Insonning borliq iyerarxiyasidagi oʻrnini, shuningdek, insonning ishki va tashqi tabiatini tavsiflashi sharqning butun oʻrta asr falsafiy tafakkuridagi insonning eng yorqin va ulugʻvor bahosi deb belgilangan.
Manbalar
1. Ибн-Сино. Тадбири манзил. ( Домоводство). Избр. произ. - Соч. Т.Н. С. 13.
2. Ибн Сино. Хикмати машрикия. - С. 100
3. Ибн Сина. Трактат о любви. / перев.: Серебряков С. Б. Трактат Ибн Сины о любви. - С 48.
4. D. Gutas. Avicenna and the Aristotelen tradition, LEIDEN-BOSTON. 2014.-P.616. ;
5. Шамсутдинова Н.К. Метафизика контекстида Абу Али Ибн Синонинг тасаввуфий қарашлари.// Imom Buxoriy saboqlari. Ma’naviy-ma’rifiy, ilmiy adabiy jurnal // Samarqand. 2023-№4. B. 128-129.
6. Шамсутдинова Н.К. Абу Али Ибн Сино тасаввуфий қарашларинингиррационал моҳияти.// Journal of central Asian renaissance // https://www.tadqiqot.uz/index.php/renaissance/article/view/8419/801
7. Mahdi M. Islamic philosophy: the Eastern and Western schools. - "Cultures". - Paris, 1978, Vol 4, №1.
8. Safarova, N. O. Philosophy of the algorithm of Abu Raikhan Beruniy.// Theoretical & Applied Science. 12(104) 2021.- Pages 419-421. https://dx.doi.org/10.15863/TAS.2021.12.104.28
9. Bown H. Avicenna and the christian philosophers in Baghdad— in: Islamica philosophy and classical tradition. Colombia. 1973.P. 247.; Morewedge P. Ibn SIna's concept of the Self.— «Philosophical forum». Boston, 1973, vol. 4, N 1.volume 4, issue 2. 2023. P. 47-54.
10. Morewedge P. The logic of emanationism and sufism in the philosophy of Ibn SIna (Avicenna). — «Journal of the American Oriental society». Baltimore, 1971, vol. 91, N 4; 1972, vol. 92, N1.
11. Turdiyev, B. S. (2021). Cultural and educational development of society in the scientific heritage of world philosophers. Academic research in educational sciences, 2(4), 443-451.
12. Turdiyev, B. S., & Wekke, I. S. (2024). Illuminating the Legacy of Al-Farabi, Ibn Sina, and Al-Biruni: Exploring Political and Legal Philosophies in Transoxiana. Asian Journal of Basic Science & Research, 6(2), 159-166.
