XORIJIY BAHOLOVCHI TASHKILOTLAR REYTINGI VA RENKINGINI BAHOLASHDA KOMPLEKS YONDASHUVNING QOʻLLANILISHI TAHLILI (ROSSIYADAGI BAHOLOVCHI TASHKILOTLAR MISOLIDA)
Kalit so'zlar
https://doi.org/10.47390/SPR1342V5I4Y2025N22Kalit so'zlar
Rossiyaning baholovchi tashkilotlari, reyting, renking, metodologiya, xalqaro reyting agentliklari, koʻrsatkichlar, sifatiy reyting indeks, miqdoriy reyting indeks, kompleks yondashuv, reyting shkalasi, tahlil, xalqaro standartlar, obyektiv yondashuv, moliyaviy oʻlcham.Annotasiya
Ushbu maqolada Rossiyadagi baholovchi tashkilotlar faoliyatining reytingini baholash va renkingini aniqlash prinsiplari, koʻrsatkichlari, hamda reytinglarni baholash va renkingini aniqlashda qoʻllaniladigan umumlashgan yondashuv va metodologiya tahlil qilingan. Maqolada xalqaro reyting agentliklarining shkalalarining raqamli analogi sifatida qabul qilingan [1; 27; -n] intervaldagi sonlar toʻplamidan iborat oʻtish shkalasi vositasida sifatiy reyting indeksini yoki miqdoriy reyting indeksini ishlab chiqish va renkinglash usullari tavsiya etilgan. Shuningdek, maqolada reytinglarni baholashda ishlatiladigan asosiy koʻrsatkichlar, metodologiyaning asosiy tamoyillari va ularning xalqaro standartlar bilan oʻzaro aloqasi detalizatsiya qilingan. Maqola reytinglar va renkinglarning aniq va ishonchli boʻlishi uchun turli koʻrsatkichlarni kompleks ravishda tahlil qilish, shuningdek, xalqaro reyting agentliklarining shkalalarini asos qilib, ularning ahamiyatini koʻrsatadi. Tahlil natijalari Rossiyadagi baholovchi tashkilotlarning reytingini baholashda samarali va obyektiv yondashuvlarni ishlab chiqishga yoʻnaltirilgan.
Manbalar
1. Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 1-iyuldagi “Baholash faoliyatini yanada takomillashtirish hamda past rentabelli va faoliyat yuritmayotgan davlat ishtirokidagi korxonalarni sotish mexanizmlarini soddalashtirish chora-tadbirlari toʻgʻrisida” PQ-4381-son qarori.
2. Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2023-yil 24-martdagi “Davlat aktivlarini boshqarish agentligi faoliyatini samarali tashkil etish chora-tadbirlari toʻgʻrisida” PQ-101-son qarorining yoʻl xaritasida belgilangan “Baholash va rieltorlik faoliyatini takomillashtirish, bu sohadagi byurokratik toʻsiqlarni bartaraf etish” vazifasidagi 1 va 2-bandlar.
3. Синяк Н.Г. Анализ параметров и разработка методики отсенки компаний, занимающихся отсеночной деятелностю./Н.Г.Синяк, А.Н.Долгих // Вестник Полоского госуниверситета. Сер. Д. Экономические науки. – 2012. – № 6. – С. 27–34. http://elib.psu.by:8080/handle/123456789/290.
4. Дячкова Н.Ф. Сопоставление рейтинговых шкал российских и зарубежных агентств: промышленные и финансовые компании // Корпоративные финансы, 2018, №2, Том 16. НИУ «ВШE». – с.35-52.
5. Xalqaro reyting agentliklari (S&P, Fitch, Moodyʼs) metodikalari boʻyicha baholash; Rossiyadagi RAEX (RAEKS-Analitika) MCHJ reyting agentstligining metodikasi (https://raex-a.ru/ratings/appraising_potential/metodika).
6. Методика рейтинга – Осенка деловой активности отсеночных организатсий Узбекистана // Рейтинговое агентство «Аҳбор-Рейтинг» [Электрон. ресурс]. – Режим доступа: ҳттп://www.аҳбор.уз/ /др_кор_эмит_ метҳод.пҳп. – Дата доступа: 18.07.2010.
7. Garvin, D. A. “How the Balanced Scorecard Helps Organizations Manage Strategy.” Harvard Business Review, 2000, 78(6), 74-85.
8. Tirole, J. The Theory of Corporate Finance. Princeton University Press, 2006, p. 392.
9. Kobayashi, K. The Role of Technological Innovation in Corporate Rating. Singapore. World Scientific Publishing, 2011, p. 276.
10. Sato, M. Strategic Innovation and Market Positioning. Tokyo, Japan. Springer, 2014, p. 248.
11. Lipsis, G. S., va Kuznetsov, V. I. Reytinglashning moliyaviy va iqtisodiy aspektlari. M.: Infra-M., 2005, 432-bet.
12. Ilin, A. V. Reytinglashda regressiya tahlili. M.: — Yurayt, 2012, 198-bet.
13. Sivkova, N. M. Reytinglashning iqtisodiy va ijtimoiy koʻrsatkichlari. M.: Prospekt, 2014, 320-bet.
14. Шохаъзамий Ш.Ш. Трактат о смарт сифровой республике. Monografiya. -T.: Innovatsion rivojlanish nashriyot-matbaa uyi, 2020. -352 s.
15. Shohaʼzamiy Sh.Sh., Sunnatov Yu.U. Firmalar buxgalteriya balansi asosida moliyaviy-xoʻjalik faoliyatini tahlil qilishning yangicha yondashuvi.// “Xalqaro moliya va hisob” ilmiy elektron jurnali №5, 2017-y. sentyabr.-20 b.
16. Shohaʼzamiy Sh.Sh., Sunnatov Yu.U. Nomoliyaviy firmalar buxgalteriya balansi koʻrsatkichlarining tahlil usuli, meʼyorlari va optimal miqdorlarini aniqlash.// V kn.: «Пути и механизмы далнейшего развития и либерализатсии экономики в свете реализатсии Стратегии действий по пяти направлениям развития Республики Узбекистан в 2017-2021 годах»//По материалам ИХ Форума экономистов Узбекистана.// Ташкент, ИПМИ при Кабинете Министров Республики Узбекистан, 2017 г. -с.280-284.
17. Shoxaʼzamiy Sh.Sh., Sunnatov Yu.U. Firmalar moliyaviy oʻlchamiga qarab moliyaviy holati reytingi boʻyicha ularning moliyaviy top-kuchlilikdagi oʻrnini aniqlash//“Faol investitsiyalar va ijtimoiy rivojlanishning dolzarb masalalari” mavzusidagi Xalqaro ilmiy-amaliy anjuman materiallari toʻplami. 2019-yil 11-oktyabr, Z.M.Bobur nomidagi Andijon Davlat universiteti.
18. Shohaʼzamiy Sh.Sh. Mulk, qiymat va narxning nazariy asoslari. Darslik. — T.: Iqtisod-moliya, 2018. — 492 b.
19. Sunnatov Yu.U. Nomoliyaviy firmalar buxgalteriya balansi boʻyicha oʻn ikkita transformatsiyalanish koeffitsiyentining minimal va maksimal chegaraviy miqdorlarini aniqlash uslubi.// “Faol investitsiyalar va ijtimoiy rivojlanishning dolzarb masalalari” mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy anjuman materiallari, Z.M. Bobur nomidagi Andijon davlat universiteti, 2019-yil 11-oktyabr.
20. Sunnatov Yu.U. Nomoliyaviy firmalar moliyaviy holatiga baho berish uchun buxgalteriya balansi koʻrsatkichlari yordamida ifodalanuvchi transformatsiyalanish koeffitsiyentlarining etalon miqdorlarni aniqlash va ularni qoʻllash.// “Xalqaro moliya va hisob” ilmiy elektron jurnali №1, 2020-yil fevral.
21. Sunnatov Yu.U. Nomoliyaviy kompaniyalarning umumiy bahosiga qarab moliyaviy top-kuchlikdagi oʻrnini aniqlash.// “Xalqaro moliya va hisob” ilmiy elektron jurnali №4, 2020-yil avgust. -10 b.
22. Tashpulatov G.T. Oʻzbekistondagi baholovchi tashkilotlar reytingi va renkingini baholashning prinsipi va metodologiyasi. // “Moliya va Bank ishi” BMA ilmiy elektron jurnali. №5, 2020-yil oktyabr. – b.18-26. www.journal.bfa.uz.
23. Tashpulatov G.T. Baholovchi tashkilotlar reytingi va renkingini baholashning metodologiyasini takomillashtirish. Kapital bozorini rivojlantirish va xususiylashtirish sharoitida korporativ boshqaruvni takomillashtirishning dolzarb masalalari. Xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya materiallari. Toshkent. Biznes va tadbirkorlik oliy maktabi. 2022-yil 29-iyun. 71-77 bet.
24. Tashpulatov G.T.l“Oʻzbekistonning xalqaro reyting va indekslardagi oʻrnini yaxshilash muammolari: nazariya, amaliyot va strategiya” mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya materiallar toʻplami. 2023-yil 17-noyabr. 230-236 b.
25. Tashpulatov G.T. Yangi Oʻzbekiston taraqqiyoti siyosatida baholovchi tashkilotlar reytingini baholash va reytingini aniqlashning kompleks
yodashuvi zarurati. Moliya-kredit tizimini strategic rivojlantirishning muammolari va ustuvor yoʻnalishlari mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy konferensiyasi 2024-yil 25-aprel materiallari toʼplami. 91-95 b.
26. Tashpulatov G.T. Oʻzbekistondagi baholovchi tashkilotlar reytingi va renkingini baholashda kompleks yondashuvning qoʻllanilishi tahlili. “Aktuar moliya va buxgalteriya hisobi” ilmiy jurnali 2024, 4(04), b. 513-522.
