FRAZEOLOGIK BIRLIKLARDA MIFOLOGEMALARNING KOGNITIV-SEMANTIK TAHLILI
Kalit so'zlar
https://doi.org/10.47390/SPR1342V5SI8Y2025N08Kalit so'zlar
frazeologiya; mifologema; lingvokulturologiya; tarjima strategiyalari; kognitiv semantika; intertekstuality intertextualityAnnotasiya
Ushbu maqola frazeologik birliklardagi mifologik komponentlarning til va madaniyat kontekstida ijobiy va murakkab funksiyalarni bajarishini kognitiv-semantik va lingvokulturologik nuqtai nazardan tahlil qiladi. Tadqiqotda korpus namunalaridan, nazariy adabiyotlardan hamda komparativ analizdan foydalanildi. Mif elementlariga ega frazeologik birliklar (masalan, “Pandoraʼs box”, “apple of discord”, “Icarian ambition”) tinglovchilar xotirasida muayyan ensiklopedik va intertekstual bilim tuzilmalarini faollashtiradi, bu esa ularning qisqa shaklda boy maʼno uzatishiga imkon beradi. Shu bilan birga, bunday birliklarni boshqa tillarga oʻtkazishda semantik yoʻqotishlar, madaniy kontekst yetishmasligi va ekvivalent tanlashdagi muammolar uchraydi. Maqola mifologik frazeologik birliklar tipologiyasini antropomorfik, ramziy-metaforik va mifonim mavjudotlarni ifodalovchi guruhlarga birlashtiradi va har bir guruh uchun tarjima strategiyalarini muhokama qiladi. Amaliy tavsiyalar qatoriga: frazeologik korpuslarni kengaytirish, oʻquv adabiyotlarida madaniy-tarixiy izohlarni joriy etish va tarjimonlar uchun kontekstual izohlar kiritish kiradi. Tadqiqot natijalari lingvistik, tarjimonlik va pedagogik amaliyotlar uchun ahamiyatlidir.
Manbalar
1. "Linguocultural features of phraseological units in English and Uzbek" (2021). Vol.2, No.8, pp.189–192. [190–191‑b.]. (PDF: ARES)
2. Alefirenko, N. F. (2010). Linguoculturology: Value‑semantic space of language. Moscow: Flinta.[55‑b.]
3. Arnold, I. V. (1986). Leksikologiya sovremennogo angliiskogo yazyka. Moscow: . [9-b]
4. Ashurova, D. U., & Galiyeva, M. R. (2019). Cultural Linguistics: Main Issues, Trends and Tasks. Tashkent: VneshInvestProm. [45–46‑b.].
5. Bally, C. (1909). La Phraseologie. Paris: Hunter & Fils. [7-b]
6. Barkhudarov, B. (2018). Myth‑Metaphor and Translation: Problems of Conveying Mythic Components in PBUs. Journal of Translation Studies, 12(3), 45‑60. [ 53‑b.].
7. Examples.com. Allusion examples. (online)
8. Galiyeva, M. R. (2010). Verbalization of concept‑sphere in English, Uzbek, Russian. Dissertation, Tashkent. [210‑b]
9. Johnson, M., & Lakoff, G. (1980). Metaphors we live by. Chicago: University of Chicago Press.
10. Karimov, K. (2010). Frazeologik birliklarda milliy-madaniy xususiyatlar. O‘zbek tili va adabiyoti, [25–31]
11. Korolkova, A. V., Novikova, T. S., & Razumnaya, A. V. (2021). Aphorisms And Catch Phrases As Part Of Russian Linguistic Culture. European Proceedings of Social and Behavioural Sciences. [162‑b.].
12. Maslova, V. A. (2007). Lingvoculturology: A Study Guide. Moscow: Higher School. [127‑b.]
13. Safarov, Sh. (2006). Cognitive Linguistics. Samarkand: Sangzor. [92‑b]
14. Salieva, R. N., Plankina, R. M., Sirazova, L. S., & Safina, R. (2021). Phraseological Transformations in Classical Works of English and Russian Literature. Propósitos y Representaciones, 9(SPE2), e1080. [3–4‑b.]
15. Saussure, F. de. (1916). Course in General Linguistics. Lausanne/Paris: Payot.
16. Telia, V. N. (1996). Russkaya frazeologiya: Semanticheskiy, pragmaticheskiy i lingvokulturologicheskiy aspekty. Moscow: Yazyki russkoi kultury. [82‑b]
17. Vorobyev, V. V. (2006). Lingvokulturologiya. Moscow: RUDN. [78‑b]