OʻGʻUZ” ETNONIMI VA OʻGʻUZLAR
DOI:
https://doi.org/10.47390/SPR1342V4I2Y2024N19Kalit so'zlar:
oʻgʻuzlar, Oʻgʻuzxon, Qurqut Ota kitobi, turkiy madaniyat, etnonim, etnotoponim, Devonu lugʻati-t-turk, oʻq, oʻgur, toʻqqiz oʻgʻuz, etnogonez, urugʻ, qabila.Annotatsiya
Oʻgʻuzlar turkiy xalqlarning tarixiy, tadrijiy taraqqiyyotida muhim rol oʻynagan. Ular turkiy xalqlar tarkibida ham salmoqli nufuzga ega. Tarixiy afsonaviy manbalarga koʻra turkiy xalqlar oʻgʻuzlardan tarqalgan degan da’vo mavjud. “Oʻgʻuzhoqon”, “Oʻgʻuzxon” kabi nomlar bilan ataluvchi manbada shunday fikrlar keltirilgan hamda bu fikr koʻplab tarixiy asarlarda, jumladan, Abulgʻoziy Bahodurxon va Mirzo Ulugʻbekning asarlarida takrorlanadi. Bundan tashqari, oʻgʻuzlar, ularning tarixiy faoliyati, etnonimning kelib chiqishi, tili va madaniyati haqida juda koʻplab manbalardan ma’lumot olish mumkin. Ushbu kichik tadqiqotimizda oʻzbek xalqi va tilida asosiy ahamiyat kasb etuvchi oʻgʻuzlar va ularning tili (dialekti) haqida kuzatishlarimizni bayon qilamiz. Ularning tarix sahniga chiqishi, qabilalar ittifoqini yaratishi, davlatchiligi, ilk yozma yorgorliklardagi oʻgʻuzlar, M.Koshgʻariyning “Devonu lugʻati-t-turk” asarida oʻgʻuzlarga munosabati, tarixiy va ilmiy manbalarda oʻgʻuzlar faoliyatining yoritilishi, etnonimning tarixiy va lisoniy asoslari haqida tahlillarimizni beramiz. Dastlab, oʻgʻuz atamasining kelib chiqishi hamda turkiylarning katta oilasida oʻgʻuzlarning tutgan tarixiy oʻrni va ahamiyati haqida fikrlarimizni bayon qilamiz.
Foydalanilgan adabiyotlar
Ercilasun A.B. Oğuz adinin etimolojisi//Oğuzlar: Dilleri, Tarihleri ve Kültürleri. Uluslararasi türkiyat araştirmalari sempozyumu bildirileri. Ankara, 2015. -S.14-19.
Hatice Şirin. Eskı Türk yazıtları söz varlığı injelemesi. Ankara. 2020, -B.660.
http://www.khorezmiy.uz/uz/pages/view/295 (2023-yil, oktabr).
http://www.ozturkler.com /data _rus/russian.html (2023-yil, sentabr).
https://kh-davron.uz/ijod/maqolalar/ozbek-atamasi-haqida.html (2023-yil, sentabr).
https://xn--80ad7bbk5c.xn--p1ai/ru/content/oguzy-i-ogury (2023-yil, sentabr).
Pelliot, P. Uygur Yazısıyla Yazılmış Uğuz Han Destanı Üzerine (T’oung Pao, cilt XXVII -1930-‘dan çeviren: Vedat Köken), Ankara: Türk Dil Kurumu.1995.
Taşağil A. Oğuzlarin tarih sahnesine çikişi hakkinda//Oğuzlar: Dilleri, Tarihleri ve Kültürleri. Uluslararasi türkiyat araştirmalari sempozyumu bildirileri. Ankara,2015. -S.21.
Tomsen V. Turcica: études concernant l'interprétation des inscriptions turques de la Mongolie et de la Sibérie. https://archive.org/details/turcicathomsen.
Улуғбек М. Тўрт улус тарихи. -Тошкент: Чўлпон, 1994. -Б. 42-44.
Мамадалиев Ҳ. IX–XII асрларда ўғузлар. https://e-tarix.uz/jahon-tarixi/219-oguzlar.html.
Маҳмуд Кошғарий. Девони луғати-т турк. 1-том. -Тошкент: Фан. 1960, -Б.89-91..
Ўзбекистон Миллий энциклопедияси. -Тошкент: «Ўзбекистон миллий энциклопедияси» Давлат илмий нашриёти. 2-жилд. 2000, -Б.228.
Research and education, 2(10), 30–40. Scientific Journal Impact Factor 2023: 5.789 https://doi.org/10.5281/zenodo.10019387
Educational Research in Universal Sciences, 2(12), 133–143. Retrieved from http://erus.uz/index.php/er/article/view/4082
Journal of New Century Innovations, 41(2), 67–73. http://www. New journal.org/index.php/new/issue/view/264 Retrieved from https://www.newjournal.org/index.php/new/article/view/9654
World Scientific Research Journal, http://wsrjournal.com/index.php/ wsrj/issue/view/89 21(1), 102–108. Retrieved from http://wsrjournal.com /index.php/wsrj/article/view/2865
Til, ta’lim, tarjima. Xalqaro jurnal 2023-yil, 4-son, 4-jild, 71-78-betlar.https://tadqiqot.uz/index.php/language/issue/view/601 https://tadqiqot.uz/ index.php/language/article/view/8629/8216
South Asian Jouonal of Maoketing hManagement Reseaoch (SAJMMR)
Uzbek language about linguistic nature of auxiliary words
Connective Words (Prepositions, Conjunctions and Particles) in “Divanu-Lugotit-Turk” (Dictionary of All Turkic Languages) of Mahmud Kashgari
Yuklashlar
Nashr etilgan
Havola
Son
Bo'lim
